06 november 2025

Ondernemers over de economie

De Conjunctuurenquête Nederland (COEN) vraagt elk kwartaal aan ondernemers hoe hun bedrijf ervoor staat en wat ze verwachten voor de toekomst. Deze vragen gaan over onderwerpen zoals omzet, winst, investeringen en personeel. Een belangrijk resultaat van deze enquête is het ondernemersvertrouwen. Dit is een indicatie van de stemming van het Nederlandse bedrijfsleven: het laat zien of ondernemers positief of negatief denken over het economisch klimaat.

Conjunctuurenquête – Vierde kwartaal 2025

Het ondernemersvertrouwen is voor het zestiende kwartaal op rij negatief en komt in het vierde kwartaal van 2025 uit op -4,0. Daarmee is het cijfer nagenoeg gelijkgebleven ten opzichte van het vorige kwartaal (-3,8). Het ondernemersvertrouwen ligt nagenoeg op het gemiddelde (-3,7) van de reeks vanaf 2012. Alleen in de bedrijfstak informatie en communicatie is het ondernemersvertrouwen positief. Het vertrouwen is het meest negatief in de landbouw, bosbouw en visserij en verhuur en handel van onroerend goed.

Ondernemersvertrouwen

Het ondernemersvertrouwen is licht afgenomen van -3,8 naar -4,0 in het vierde kwartaal van 2025. In de informatie en communicatie (1,3), zakelijke dienstverlening (-1,4) en bouwnijverheid (-2,9) is het ondernemersvertrouwen relatief het hoogst. Ondernemers in de landbouw, bosbouw en visserij (-16,7), verhuur en handel van onroerend goed (-9,4) en horeca (-8,4) zijn relatief het meest negatief.

Verwachtingen

Ondernemers zijn per saldo positief gestemd over de omzet (19,1%), de verkoopprijzen/tarieven (16,2%), de inkooporders (8,5%), de personeelssterkte (5,2%) en de investeringen (2,2%) in het vierde kwartaal van 2025. Ondernemers zijn per saldo negatief gestemd over het economisch klimaat (-3,6%).

Belemmeringen

33,3% van de ondernemers ervaart een tekort aan arbeidskrachten. Verder vormen onvoldoende vraag (21,8%), financiële beperkingen (10,4%), een tekort aan productiemiddelen, materiaal en ruimte (6,0%), weersomstandigheden (5,2%) of andere redenen (13,3%) belemmeringen. 33,4% ondervindt geen belemmeringen.

De verschillende belemmeringen tellen nu op tot meer dan 100%. Ondernemers kunnen maximaal twee antwoorden invullen voor de belemmeringsvraag en voorheen werd het totale percentage genormaliseerd tot 100%. Dit wordt nu niet meer gedaan, zodat het percentage staat voor het aandeel ondernemers dat deze belemmering heeft gekozen.

Verwachtingen voor 2026

Voor volgend jaar zijn er meer ondernemers die een toename van hun omzet verwachten dan ondernemers die een afname daarvan
verwachten. Het saldo is met 23,1 procent positief. Ook voor personeelssterkte zijn er meer ondernemers die een toename daarvan verwachten in het komende jaar dan een afname. Het
saldo is met ruim 8 procent wel minder positief dan bij de verwachte omzet. In 2026 verwacht per saldo ruim 3 procent van de ondernemers meer te investeren vergeleken met 2025.